klimatyzacja

Szanowny Użytkowniku,

Zanim zaakceptujesz pliki "cookies" lub zamkniesz to okno, prosimy Cię o zapoznanie się z poniższymi informacjami. Prosimy o dobrowolne wyrażenie zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przez naszych partnerów biznesowych oraz udostępniamy informacje dotyczące plików "cookies" oraz przetwarzania Twoich danych osobowych. Poprzez kliknięcie przycisku "Akceptuję wszystkie" wyrażasz zgodę na przedstawione poniżej warunki. Masz również możliwość odmówienia zgody lub ograniczenia jej zakresu.

1. Wyrażenie Zgody.

Jeśli wyrażasz zgodę na przetwarzanie Twoich danych osobowych przez naszych Zaufanych Partnerów, które udostępniasz w historii przeglądania stron internetowych i aplikacji w celach marketingowych (obejmujących zautomatyzowaną analizę Twojej aktywności na stronach internetowych i aplikacjach w celu określenia Twoich potencjalnych zainteresowań w celu dostosowania reklamy i oferty), w tym umieszczanie znaczników internetowych (plików "cookies" itp.) na Twoich urządzeniach oraz odczytywanie takich znaczników, proszę kliknij przycisk „Akceptuję wszystkie”.

Jeśli nie chcesz wyrazić zgody lub chcesz ograniczyć jej zakres, proszę kliknij „Zarządzaj zgodami”.

Wyrażenie zgody jest całkowicie dobrowolne. Możesz zmieniać zakres zgody, w tym również wycofać ją w pełni, poprzez kliknięcie przycisku „Zarządzaj zgodami”.




Artykuł Dodaj artykuł

Metody inspekcji i oceny czystości instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

W artykule poruszono problemy związane z kontrolą czystości instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem sprawdzania stanu higienicznego sieci przewodów wentylacyjnych. Opisano przyrządy służące do kontroli wizualnej instala

W artykule poruszono problemy związane z kontrolą czystości instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem sprawdzania stanu higienicznego sieci przewodów wentylacyjnych. Opisano przyrządy służące do kontroli wizualnej instalacji istniejących oraz nowych, oddawanych do eksploatacji. Przedstawiono zalecane w zagranicznych normach i wytycznych częstotliwości przeprowadzania kontroli oraz dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń znajdujących się wewnątrz instalacji.

   Spróbujmy przeprowadzić porównanie średniej, dziennej konsumpcji. Dorosły, zdrowy człowiek spożywa około 1 kilograma pożywienia, pije około 2 kilogramów napojów i oddycha około 24 kilogramami (20 000 litrów) powietrza [7]. Przywiązujemy dużą, a nawet niektórzy z nas, niezwykle dużą, wagę do jakości spożywanych produktów. Jednak w porównaniu z ilością powietrza przepływającego dziennie przez układ oddechowy, ilość jedzenia i napojów jest znacznie mniejsza.
   Badania przeprowadzone w ostatnich latach przez US Environmental Protection Agency (EPA) wskazują, że w wielu przypadkach powietrze wewnętrzne jest 70÷100 razy bardziej zanieczyszczone niż powietrze zewnętrzne. A przecież spędzamy coraz więcej czasu w pomieszczeniach zamkniętych (nawet do 90% czasu) i tym samym jesteśmy w sposób nieomal ciągły narażeni na oddziaływanie zanieczyszczonego powietrza wewnętrznego. Najwyższa zatem pora, aby przynajmniej taką samą uwagę zacząć przykładać do jakości powietrza, którym oddychamy.
   Według szacunków przeprowadzonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), w około 30% nowoczesnych budynków występuje zespół chorego budynku (Sick Building Syndrome - SBS). Problemy związane z jakością i czystością powietrza wewnętrznego, SBS oraz innymi schorzeniami, będącymi skutkiem przebywania ludzi w zanieczyszczonym środowisku wewnętrznym, objętym wspólną nazwą Building Related Illness (BRI), podkreślającą odpowiedzialność stanu obiektu za zaistniałe zachorowania, w coraz większej ilości państw są uznawane i rozważane jako zagadnienia wymagające kompleksowego rozwiązania. Należy je rozpatrywać w kontekście negatywnego oddziaływania środowiska wewnętrznego na zdrowie ludzi. Należy także poszukiwać rozwiązań prawnych pomagających (i jednocześnie wymuszających takie działanie) zapewnić bezpieczne dla zdrowia warunki przebywania. Problem ten dotyczy wszystkich rodzajów obiektów, w których przebywają ludzie, nie tylko takich jak np.: domy mieszkalne, biura, szpitale, szkoły, restauracje, hotele, zakłady farmaceutyczne, zakłady spożywcze, obiekty w przemyśle elektronicznym, zakłady produkcji komputerów i części do nich. Samoloty, statki, promy są także na długiej liście obiektów dotkniętych tym samym problemem.

   Wyniki badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych przez the National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) wskazują, że ponad 50% problemów związanych ze złą jakością powietrza wewnętrznego wynika ze źle zaprojektowanej i źle działającej wentylacji lub klimatyzacji i ich niewłaściwej konserwacji w trakcie eksploatacji. Stwierdzono, że wiele problemów jest konsekwencją dwóch najbardziej powszechnie spotykanych przyczyn: niewłaściwego stanu higienicznego instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz występowania źródeł zanieczyszczeń.

   W wielu przypadkach sposobem prowadzącym do znacznego poprawienia jakości i czystości powietrza wewnętrznego jest regularne kontrolowanie stanu higienicznego instalacji wentylacyjnych oraz klimatyzacyjnych i dostosowane do bieżących potrzeb ich czyszczenie. W Polsce nadal, mimo że coraz częściej mówi się i pisze o konieczności czyszczenia instalacji, a na rynku pojawia się coraz więcej firm świadczących takie usługi, wiele instalacji nigdy jeszcze nie było poddanych kontroli ze względu na znajdujące się w nich zanieczyszczenia i, w konsekwencji, nie było czyszczonych.

   A niestety, w systemach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych ukrywa się wiele, nagromadzonych przez wiele lat użytkowania instalacji, zanieczyszczeń, takich jak: zanieczyszczenia pochodzące z okresu budowy, wykańczania i wyposażania budynku, sadze, grzyby pleśniowe, zarodniki roślin i grzybów, pyłki kwiatowe, pył, bakterie, włókna azbestu, cząstki smarów i smoły oraz dymów, roztocza, włókna wyrobów tekstylnych oraz innych zanieczyszczeń [3]. Te zanieczyszczenia, nagromadzone często przez długie lata użytkowania wentylacji lub klimatyzacji, są w trakcie działania instalacji porywane przez przepływające powietrze nawiewane do pomieszczeń. W ten sposób instalacja staje się jeszcze jednym źródłem zanieczyszczenia środowiska wewnętrznego i pogorszenia jakości czystości powietrza w pomieszczeniach.

   W zasadzie wszystkie osoby przebywające w wentylowanych pomieszczeniach zwracają uwagę jedynie na czystość zewnętrznych (a zatem widocznych od strony pomieszczenia) powierzchni nawiewników i wywiewników. Ale jeśli one są zabrudzone, stan przewodów wentylacyjnych transportujących z centrali wentylacyjnej lub klimatyzacyjnej uzdatnione powietrze jest znacznie gorszy. Niewłaściwe czyszczenie instalacji (lub nie wykonywanie tej czynności) oraz nieodpowiednia eksploatacja sprawiają, że wewnątrz instalacji wytwarzają się wyśmienite warunki do przeżycia oraz rozwoju mikroorganizmów, co prowadzi do pojawienia się problemów zdrowotnych, wśród których można wymienić: astmę, chroniczne zmęczenie, chorobę legionistów (legionellozę). W wielu opracowaniach, m.in. amerykańskich i skandynawskich, zwraca się szczególną uwagę na straty finansowe zakładów pracy wynikające z absencji pracowników, będące konsekwencją przebywania w niezdrowym, zanieczyszczonym środowisku wewnętrznym [3].
   Jak już wcześniej stwierdzono, aby zminimalizować zachorowalność wynikającą ze złej jakości i czystości powietrza wewnętrznego, należy regularnie kontrolować stan higieniczny instalacji i dopiero na podstawie wyników otrzymanych po ilościowej analizie próbek zanieczyszczeń pobranych do oceny zagrożenia pyłowego i mikrobiologicznych, podjąć decyzję o czyszczeniu instalacji.
   Choć obecnie nadal brakuje jednolitych międzynarodowych wytycznych lub norm zalecających dopuszczalne poziomy zanieczyszczenia i częstotliwość czyszczenia instalacji, konieczność regularnego oczyszczania instalacji jest tak dla wszystkich oczywista, że nie potrzeba zachęcać do utrzymywania instalacji w dobrym stanie higienicznym.
   Niestety, w Polsce, nie powstały dotychczas żadne wytyczne ani normy zalecające oczyszczania instalacji, normujące częstotliwość oraz metody przeprowadzania kontroli, a także sposoby usuwania zanieczyszczeń z przewodów i centrali klimatyzacyjnych. Istnieją jedynie ogólne zalecenia dotyczące utrzymania instalacji w czystości.
   Te właśnie przesłanki stały się podstawą do przedstawienia w rozpoczynającym się właśnie cyklu artykułów zagadnień związanych z zagrożeniem dla zdrowia ludzi, pojawiającym się wraz z istnieniem w budynku zanieczyszczonych pyłami i drobnoustrojami instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz metodami kontroli czystości instalacji, a w kolejnych artykułach, stanu prawnego dotyczącego tego zagadnienia, jak również - sposobów postępowania i przeciwdziałania takim sytuacjom.
(...)

   W normie europejskiej EN 13018 "Non-destructive testing-Visual testing-General Principles" badania wizualne (wzrokowe) zostały podzielone na [4]:
• badania bezpośrednie (badania, w których istnieje nieprzerwana ścieżka optyczna od oka obserwatora do obszaru badanego),
• badania zdalne (badania, w których ścieżka optyczna od oka obserwatora do obiektu badanego jest przerwana).

   Na rys. 1 przedstawiono podział badań wizualnych zgodnie z zaleceniami zawartymi w normie EN 13018 [4]. 

charkowska_rys_1.webp
Rys. 1. Podział badań wizualnych według EN 13018 [4]

   W celu skontrolowania stanu higienicznego (rozumianego jedynie jako czystość pyłowa przewodów wentylacyjnych) wnętrza instalacji w praktyce wykorzystuje się następujące metody:
• kontrola wzrokowa z zastosowaniem specjalnych przyrządów oraz urządzeń do rejestracji np. skuteczności wykonywanego czyszczenia,
• kontrola wzrokowa przeprowadzana przez wyspecjalizowanego inspektora, który podczas pracy korzysta z tzw. wizualnej skali czystości (zestawu zdjęć z widoczną w przekroju grubością warstwy pyłu, opisanych za pomocą gęstości powierzchniowej nagromadzonych zanieczyszczeń, służących do wizualnego porównania z rzeczywistym stanem instalacji).
   Do kontroli czystości użytkowanych instalacji wykorzystuje się pierwszą z metod. Ocenę stanu instalacji nowych, oddawanych do użytkowania, można przeprowadzić za pomocą obu wymienionych metod. A zatem kontrola z zastosowaniem wizualnej skali czystości jest zalecana jedynie w przypadku nowych instalacji. 

charkowska_rys_2.webp
Rys. 2. Obserwacja obiektu za pomocą wideoskopu wraz z przenośnym urządzeniem rejestrującym [6]

   Urządzeniami służącymi do kontroli stanu higienicznego wnętrza instalacji są (rys. 2÷9):
• boreskopy: sztywny i elastyczny oraz wideoskopy,
• kamera wideo umocowana na samojezdnym pojeździe inspekcyjnym,
• wideoskopy.
(...)

   Boreskopy giętkie (rys. 4) zwane również fiberoskopami są to przyrządy optyczne z elastyczną sondą, zbudowaną na zasadzie obrazowodu, którym obraz z obiektywu transmitowany jest do okularu endoskopu [5]. Podstawową zaletą boreskopu giętkiego jest możliwość jego wygięcia w żądanym kierunku obserwacji. Takie rozwiązanie pozwala na prowadzenie badań w obiektach o skomplikowanych kształtach i trudnym dostępie do badanych powierzchni. Giętka sonda może być wprowadzana przez niewielkie otwory, wloty i króćce [4].
   Typowe wartości parametrów technicznych fiberoskopów wynoszą [5]:
• średnica zewnętrzna sondy 5÷13 mm,
• długość robocza sondy 500÷3000 mm (6000 mm w wykonaniu specjalnym),
• kąt pola widzenia obiektywu 10o÷120o,
• kierunek widzenia obiektywu 0o i 90o,
• głębia ostrości 3 mm → ∞.

   Boreskop giętki w porównaniu z boreskopem sztywnym charakteryzuje się większymi stratami przewodzenia świata w światłowodach. Z tego względu ich długość robocza nie może przekraczać 6,0 m [4]. Wysokie koszty produkcji niekoherentnych włókien światłowodowych powodują, że boreskop giętki jest około 6 razy droższy od boreskopu sztywnego, a oprócz tego jest bardziej podatny na uszkodzenie, a jego naprawy są droższe [9].
(...) 

charkowska_rys_5.webp
Rys. 5. Obserwacja i rejestracja obrazu widzianego przez wideoskop [6]

Częstotliwość wykonywania inspekcji instalacji
   W wielu opracowaniach i wytycznych pojawiają się informacje dotyczące zalecanej częstotliwości czyszczenia instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.
   Członkowie europejskiego stowarzyszenia EVHA (European Ventilation Hygiene Association) od niedawna pracują nad stworzeniem wytycznych dotyczących zapewnienia czystości w instalacjach. Ponieważ będą one oparte m.in. na standardzie amerykańskim ARC 2002 [1] oraz na wytycznych niemieckich VDI 6022 [15], poniżej zacytowano zamieszczone w tych dokumentach zalecenia dotyczące częstotliwość kontroli instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.
   W wytycznych zamieszczonych w standardzie ARC 2002 znajdują się informacje o kontroli całej instalacji pod kątem jej czystości, w zależności od przeznaczenia budynku obsługiwanego przez daną instalację, bez wyodrębnienia szczegółowych wymagań przedstawionych w odniesieniu do konkretnych urządzeń uzdatniających powietrze (tabela 1). Natomiast takie, bardzo dokładnie opracowane zalecenia można znaleźć w niemieckich wytycznych.
   Zgodnie z wytycznymi ARC 2002 okresowej kontroli podlegają [1]:
• centrala wentylacyjna lub klimatyzacyjna wraz ze wszystkimi elementami i urządzeniami; podczas kontroli należy uwzględnić: (ale nie powinno ograniczać się tylko do wymienionych elementów) filtry i obejścia powietrza, wężownice chłodnic i nagrzewnic, tace ociekowe skroplin, izolacje akustyczne, wentylator i jego obudowę, uszczelnienia otworów i połączeń,
• sieć przewodów nawiewnych; kontroli poddaje się reprezentatywną część dla całej sieci przewodów nawiewnych, urządzenia automatycznej regulacji, skrzynki mieszające, regulatory VAV, nagrzewnice kanałowe i inne elementy zainstalowane w przewodach,
• sieć przewodów recyrkulacyjnych i wywiewnych; kontroli poddaje się reprezentatywną część sieci przewodów recyrkulacyjnych i wywiewnych; podczas kontroli należy uwzględnić: (ale nie powinno ograniczać się tylko do wymienionych elementów) przewody, przepustnice, plenum oraz wywiewniki.
(...) 

 charkowska_tab_1.webp

   W Rozdziale 7 Rozporządzenia [13] pt. "Instalacje i urządzenia techniczne" stwierdza się, że:
§ 30
1. W obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych:
b) od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych - co najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej;
c) od palenisk opalanych paliwem stałym niewymienionych w pkt 1 - co najmniej cztery razy w roku;
d) od palenisk opalanych paliwem płynnym i gazowym niewymienionych w pkt 1 - co najmniej dwa razy w roku.
2. W obiektach, o których mowa w ust. 1, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowych.

Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń
   Metodyka oceny stopnia zanieczyszczenia wnętrza instalacji zależy od etapu użytkowania budynku. Podawane są dopuszczalne wartości zanieczyszczeń dla instalacji:
• użytkowanych,
• nowych, oddawanych do użytkowania.

   Również, zależnie od etapu użytkowania instalacji. wymieniane są różne rodzaje kontrolowanych zanieczyszczeń.
   Podczas kontroli stanu higienicznego użytkowanej instalacji powinno oceniać się:
• ilość osadzonego pyłu (przedstawianą jako gęstość powierzchniowa lub grubość warstwy pyłu),
• ilość kolonii grzybów pleśniowych i bakterii znajdujących się w osiadłym pyle i w przepływającym powietrzu (ocena ilościowa i jakościowa). 

 

   Dopuszczalna ilość zanieczyszczeń pyłowych i mikrobiologicznych wewnątrz instalacji jest definiowana w zależności od etapu użytkowania obiektu. Określono bowiem takie wartości w odniesieniu do użytkowanych budynków i do budynków oddawanych do użytkowania.

charkowska_tab_3.webp

Podsumowanie
1. Zapewnienie czystości instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych jest istotnym czynnikiem wpływającym na stan powietrza nawiewnego do pomieszczeń.
2. Utrzymanie instalacji we właściwym stanie higienicznym wymaga podjęcia odpowiednich działań, których pierwszy etap polega na regularnej kontroli ilości zanieczyszczeń osiadłych wewnątrz instalacji oraz ich porównaniu z dopuszczalnymi wielkościami. Dopiero po przekroczeniu dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń podejmuje się decyzję o ich usunięciu z instalacji.
3. Niestety, w Polsce nie pojawiły się dotychczas zalecenia dotyczące regularnej kontroli instalacji. Warto zatem zwrócić uwagę na starannie opracowane niemieckie wytyczne zamieszczone w wytycznych VDI 6022, part 1 oraz w normie ARC 2000, które już w niedalekiej przyszłości staną się podstawą powstających europejskich wytycznych, tworzonych przez europejskie stowarzyszenie EVHA (European Ventilation Hygiene Association), a także na wymagania fińskie, o którym wspomniano w niniejszym artykule.

Anna CHARKOWSKA

Więcej informacji na łamach miesięcznika Chłodnictwo&Wentylacja nr 6/2005. 

www.chlodnictwo.euro-media.pl


Komentarze

Brak elementów do wyświetlenia.